ایدز چیست؟ راه های انتقال، جلوگیری و درمان

یکی از کشنده‌ترین بیماری‌هایی که در تنیجه‌ی عدم استفاده از لوازم پیشگیرنده در هنگام رابطه جنسی از فردی به فرد دیگر منتقل می‌شود، ایدز است که زندگی میلیون‌ها نفر در سراسر جهان را تحت تاثیر قرار داده است.

بهتر است بدانید که ایدز آخرین مرحله از ویروس HIV است و در صورتی که یک فرد مبتلا به ایدز اقدام به برقراری رابطه جنسی کند، این ویروس می‌تواند از طریق خون و مایعات بدن بیمار به فرد دیگر منتقل شود.

اما این تمام ماجرا نیست، برای این که بیشتر با این بیماری کشنده آشنا شوید با ما همراه باشید. در این مطلب برسی می‌کنیم که ایدز و HIV چه تفاوتی دارند، علائم مهم آن‌ها چیست و چگونه کنترل و مدیریت می‌شوند.

ایدز چیست؟

ایدز مخفف سندرم نقص ایمنی اکتسابی است، که وضعیتی است که بر سیستم ایمنی، که از بدن در برابر عفونت‌ها و بیماری‌ها می‌کند تأثیر می‌گذارد و توسط ویروس نقص ایمنی انسانی (HIV) ایجاد می‌شود.

بهتر است بدانید که HIV نوعی ویروس است که گلبول‌های سفید خون را که اجزای اصلی سیستم ایمنی بدن هستند، را آلوده کرده و از بین می‌برد. اما اچ آی وی و ایدز یکی نیستند.

HIV ویروسی است که باعث ایدز می‌شود. یک فرد می‌تواند سال‌ها بدون ابتلا به ایدز، HIV داشته باشد. با این حال در صورت عدم کنترل پیشرفت آن، HIV به تدریج سیستم ایمنی بدن را تضعیف می‌کند و منجر به ایدز می‌شود.

ایدز پیشرفته‌ترین و تهدیدکننده‌ترین مرحله ویروس HIV است که می‌تواند منجر به ایجاد عوارض جدی مانند عفونت‌های فرصت‌طلب، سرطان یا مرگ شود و زندگی کلی افراد مبتلا را تهدید می‌کند.

با توجه به پیشرفت روزافزون علم پزشکی، هیچ درمانی برای HIV یا ایدز وجود ندارد، اما راه‌های موثری وجود دارد که می‌تواند به افراد کمک کند آن‌ را کنترل کرده و زندگی طولانی‌تر و سالم‌تری داشته باشند.

علت ایدز چیست؟

همانطور که در بالا گفته شد، ایدز توسط ویروس HIV ایجاد می‌شود، که نوعی رتروویروس است که می‌تواند مواد ژنتیکی خود را در DNA سلول میزبان ادغام کند و از دستگاه سلول برای تکثیر خود استفاده کند.

ویروس HIV می‌تواند انواع مختلف گلبول‌های سفید مانند سلول‌های CD4 را که به سلول‌های T یا سلول‌های کمکی نیز می‌گویند، آلوده کرده و از بین ببرد و بدین طریق به صورت تدریجی تمام بدن بیمار را در بر می‌گیرد.

بد نیست بدانید سلول‌های CD4 مسئول هماهنگی پاسخ ایمنی و فعال کردن سایر سلول‌های ایمنی مانند سلول‌های B یا سلول‌های کشنده هستند. هنگامی که تعداد سلول‌های CD4 کم می‌شود، سیستم ایمنی بدن در برابر عفونت‌ها و بیماری‌های مختلف ضعیف و آسیب پذیر می‌شود و می‌تواند کشنده باشد.

مراحل ویروس اچ آی وی (HIV) کدامند؟

ویروس HIV را می‌توان به چهار مرحله تقسیم کرد که بستگی به سطح سلول‌های CD4 و وجود علائم دارد:

مرحله اول اچ ای وی

عفونت حاد HIV، که طی 2 تا 4 هفته پس از قرار گرفتن در معرض ویروس رخ می‌دهد. این مرحله با بار ویروسی بالا، که مقدار ویروس در خون است، و کاهش سریع سلول‌های CD4 مشخص می‌شود.

این مرحله همچنین ممکن است علائمی شبیه آنفولانزا مانند تب، سردرد، بثورات پوستی یا گلودرد ایجاد کند که ممکن است چند هفته طول بکشد و عفونی‌ترین مرحله است، زیرا ویروس می‌تواند به راحتی از طریق خون یا مایعات بدن به دیگران منتقل شود.

مرحله دوم اچ ای وی

تأخیر بالینی که پس از مرحله حاد رخ می‌دهد و می‌تواند چندین سال طول بکشد. این مرحله با بار ویروسی کم مشخص می‌شود که نتیجه تلاش سیستم ایمنی بدن برای کنترل ویروس است و سطح ثابت یا اندکی کاهش سلول های CD4 به همراه دارد.

این مرحله ممکن است علائمی نداشته باشد یا فقط علائم خفیفی مانند تورم غدد لنفاوی، کاهش وزن یا خستگی ایجاد کند.همچنین این مرحله به عنوان عفونت مزمن یا بدون علامت HIV شناخته می‌شود، زیرا ویروس همچنان می‌تواند به دیگران منتقل شود، اما با سرعت کمتر.

مرحله سوم اچ ای وی

عفونت علامتی HIV، که زمانی رخ می‌دهد که سیستم ایمنی بدن به شدت آسیب می‌بیند و سطح سلول‌های CD4 به زیر 200 سلول در هر میکرولیتر خون می‌رسد و با بار ویروسی بالا که نتیجه فرار ویروس از کنترل سیستم ایمنی است و کاهش سریع سلول‌های CD4 مشخص می‌شود.

این مرحله ممکن است علائم مختلفی مانند تب، تعریق شبانه، اسهال، برفک دهان یا زونا را ایجاد کند که ممکن است ماه‌ها یا سال‌ها طول بکشد و بدین طریق می‌تواند بدن فرد بیمار را در معرض دیگر بیماری‌ قرار دهد.

این مرحله همچنین به عنوان کمپلکس مرتبط با ایدز (ARC) شناخته می‌شود، زیرا ویروس می‌تواند باعث ایجاد عفونت‌های فرصت طلب مختلف مانند ذات الریه، سل یا مننژیت شود که تهدید کننده زندگی هستند.

مرحله چهارم اچ ای وی

ایدز، زمانی رخ می‌دهد که سطح سلول‌های CD4 به زیر 50 سلول در هر میکرولیتر خون می‌رسد یا زمانی که بیمار به یک یا چند بیماری تعیین کننده ایدز مانند سارکوم کاپوزی، لنفوم یا سندرم هدر رفتن مبتلا می‌شود.

مشخصه این مرحله بار ویروسی بسیار زیاد است که نتیجه غلبه ویروس بر سیستم ایمنی بدن و سطح بسیار پایین سلول‌های CD4 است. این مرحله ممکن است علائم شدیدی مانند زوال عقل، کوری یا نارسایی اندام ایجاد کند که می تواند کشنده باشد.

همچنین بهتر است بدانید که این مرحله همچنین به عنوان مرحله نهایی عفونت HIV شناخته می‌شود، زیرا ویروس می‌تواند در عرض چند ماه یا چند سال منجر به مرگ شود.

راه های انتقال ایدز کدامند؟

همانطور که در بالا ذکر شد، ایدز توسط ویروس HIV ایجاد می‌شود که از طریق تماس مستقیم با خون آلوده یا مایعات بدن فرد آلوده، به ویژه در حین فعالیت جنسی، منتقل می‌شود.

این بدان معنی است که هر فردی که HIV دارد می‌تواند آن را به شریک زندگی خود منتقل کند، حتی اگر هیچ علامت یا نشانه‌ای از عفونت نداشته باشد. زیرا این ویروس دارای مراحل مختلفی است.

همچنین در صورتی که مادر به عفونت HIV مبتلا باشد، اچ‌آی‌وی می‌تواند به جنین در دوران بارداری، زایمان یا شیردهی منتقل شود، اچ آی وی هر فردی را که در معرض این ویروس قرار دارد، صرف نظر از سن، جنسیت یا گرایش جنسی، آلوده می‌کند.

با این حال، برخی از عوامل می‌توانند خطر ابتلا به HIV را افزایش دهند، مانند:

• داشتن رابطه جنسی محافظت نشده واژینال، مقعدی یا دهانی با فرد مبتلا که می‌تواند غشاهای مخاطی یا اندام تناسلی را در معرض ویروس قرار دهد.
• داشتن چندین شریک جنسی یا یک شریک جنسی جدید که احتمال قرار گرفتن در معرض ویروس را افزایش می‌دهد
• داشتن یک عفونت مقاربتی (STI) یا زخم تناسلی که می‌تواند حساسیت به ویروس را افزایش دهد.
• استفاده مشترک از سوزن‌ها، سرنگ‌ها یا سایر تجهیزات تزریقی با فرد مبتلا که می‌تواند ویروس را وارد جریان خون کند.
• دریافت خون، پیوند عضو، یا سایر اقدامات پزشکی که شامل استفاده از خون یا فرآورده‌های خونی آلوده است که می‌تواند ویروس را به بدن منتقل کند.
• خالکوبی، سوراخ کردن، یا انجام طب سوزنی با تجهیزات غیراستریل نشده‌ای که روی یک فرد آلوده استفاده شده است، که می‌تواند پوست را سوراخ کرده و در معرض ویروس قرار دهد.
• تماس با زخم‌ها، بریدگی‌ها یا زخم‌های باز فرد آلوده که می‌تواند به ویروس اجازه دهد از طریق پوست شکسته وارد بدن شود.

راه های پیشگیری از ایدز چیست؟

بهترین راه برای پیشگیری از ایدز اجتناب از قرار گرفتن در معرض HIV است که می‌تواند با موارد زیر انجام شود:

• استفاده از درمان ضد رتروویروسی (ART)، که ترکیبی از داروهایی است که می‌تواند تکثیر HIV را سرکوب کرده و بار ویروسی و انتقال ویروس را به دیگران کاهش دهد. ART همچنین می‌تواند سیستم ایمنی و کیفیت زندگی بیمار را بهبود بخشد و از پیشرفت عفونت HIV به ایدز جلوگیری کند.
• انجام رابطه جنسی ایمن و بهداشت، که می‌تواند خطر انتقال HIV و سایر بیماری‌های مقاربتی را کاهش دهد. این شامل:
• استفاده از کاندوم در هر بار رابطه جنسی، که از تماس با خون یا مایعات بدن یک فرد آلوده جلوگیری می‌کند.
• محدود کردن تعداد شرکای جنسی یا داشتن یک رابطه با شریکی که آلوده نیست، که می‌تواند احتمال قرار گرفتن در معرض HIV را کاهش دهد.
• انجام آزمایش و درمان برای HIV و سایر بیماری‌های مقاربتی، به خصوص اگر از نظر جنسی فعال هستید یا سابقه بیماری‌های مقاربتی دارید.
• پرهیز از تماس جنسی با افرادی که مبتلا به عفونت HIV یا ایدز هستند یا علائم عفونت HIV مانند تب، بثورات پوستی یا کاهش وزن دارند.
• شستن دست‌ها و اندام تناسلی قبل و بعد از رابطه جنسی، که می‌تواند هر گونه اثری از ویروس را از بین ببرد
• استفاده از تجهیزات استریل برای تزریق یا خالکوبی، یا اجتناب از این اعمال به طور کلی، که می‌تواند از ورود ویروس به جریان خون جلوگیری کند.
• اجتناب از تماس با خون یا مایعات بدن فرد مبتلا، یا پوشیدن دستکش و لباس محافظ در صورت لزوم، که می‌تواند از قرار گرفتن در معرض ویروس جلوگیری کند.

راه های درمان ایدز

هیچ راه درمانی برای این بیماری پیدا نشده است. با این حال ایدز بسته به نوع، شدت و مرحله عفونت با روش‌های مختلفی قابل کنترل است. هدف از درمان ایدز، بهبود سیستم ایمنی و کیفیت زندگی بیمار و جلوگیری از عوارض و انتقال ویروس است.

1. تشخیص و آزمایش ایدز

اولین مرحله درمان، تشخیص و آزمایش ایدز است که می‌تواند به تایید وجود و نوع عفونت HIV و میزان آسیب سیستم ایمنی کمک کند. تشخیص و آزمایش همچنین می‌تواند به نظارت بر اثربخشی درمان یا دارو کمک کند. روش‌های مختلفی برای تشخیص و آزمایش ایدز وجود دارد که عبارتند از:

• تست آنتی بادی HIV: آزمایشی که وجود آنتی بادی‌های HIV را در خون، بزاق یا ادرار تشخیص می‌دهد و می‌تواند نشان دهنده عفونت قبلی یا فعلی با ویروس باشد.همچنین این آزمایش معمولاً اولین و رایج‌ترین آزمایش برای HIV است و می‌توان آن را در عرض چند هفته یا چند ماه پس از قرار گرفتن در معرض ویروس انجام داد.
• آزمایش آنتی ژن HIV: آزمایشی که وجود آنتی ژن‌ها را که پروتئین‌های ویروس هستند در خون تشخیص می‌دهد و می‌تواند نشان دهنده عفونت فعال با ویروس باشد. همچنین آزمایش آنتی ژنی، معمولاً همراه با آزمایش آنتی بادی HIV یا به عنوان یک آزمایش مستقل برای افرادی که در معرض خطر بالای قرار گرفتن در معرض ویروس هستند انجام می‌شود.
• شمارش CD4: یکی دیگر از انواع آزمایش‌های برای تشخیص بیماری ایدز، شمارش سولول‌های CD4 است. آزمایشی که تعداد سلول‌های CD4 را در خون اندازه گیری می‎کند و می‌تواند قدرت سیستم ایمنی و مرحله عفونت HIV را نشان دهد. محدوده طبیعی تعداد CD4 بین 500 تا 1500 سلول در هر میکرولیتر خون است، در حالی که سطح تعریف کننده ایدز زیر 200 سلول در هر میکرولیتر خون است.
• بار ویروسی: بار ویروسی آزمایشی است که میزان HIV را در خون اندازه گیری می‌کند و می‌تواند فعالیت و عفونی بودن ویروس را نشان دهد و می‌تواند به طور منظم برای نظارت بر اثربخشی درمان و خطر انتقال انجام شود. هدف از انجام این آزمایش، کاهش بار ویروسی به سطوح غیرقابل شناسایی است که به معنای کمتر از 50 نسخه HIV در هر میلی لیتر خون می‌باشد.

2. داروهایی که برای کنترل ایدز استفاده می‌شوند

مرحله دوم برای کنترل ایدز و جلوگیری از پیشروی آن، استفاده از داروها و روش‌های درمانی برای ایدز است که می تواند به بهبود سیستم ایمنی و کیفیت زندگی بیمار کمک کند و از عوارض و انتقال ویروس جلوگیری کند. برخی از داروها و درمان‌های رایج برای ایدز عبارتند از:

• درمان ضد رتروویروسی (ART): ترکیبی از داروهایی است که می تواند تکثیر HIV را سرکوب کرده و بار ویروسی و انتقال ویروس را به دیگران کاهش دهد. ART همچنین می تواند سیستم ایمنی و کیفیت زندگی بیمار را بهبود بخشد و از پیشرفت عفونت HIV به ایدز جلوگیری کند.
• پیشگیری از عفونت فرصت‌طلب: یک درمان پیشگیرانه که می‌تواند از بیمار در برابر ابتلا به عفونت‌های فرصت‌طلب محافظت کند، عفونت‌هایی که از ضعف سیستم ایمنی استفاده می‌کنند و می‌توانند تهدیدکننده زندگی باشند. پروفیلاکسی عفونت فرصت طلب می تواند شامل آنتی بیوتیک ها، ضد قارچ ها یا ضد ویروس ها باشد، بسته به نوع و خطر عفونت.
• مراقبت تسکینی: نوعی مراقبت حمایتی است که می‌تواند درد و ناراحتی بیمار را تسکین دهد و بهزیستی جسمی، روانی و عاطفی او را بهبود بخشد. بسته به نیاز و ترجیحات بیمار، مراقبت های تسکینی می تواند شامل مسکن ها، داروهای ضد التهاب، داروهای ضد افسردگی یا مشاوره باشد.

سخن آخر

در این مطلب از هیس مارکت بیماری ایدز را که یکی از کشنده‌ترین و خطرناکترین بیماری‌ها در جهان است را برسی کردیم. بهتر است بدانید ایدز یک بیماری جدی و کشنده است که سیستم ایمنی بدن را ضعیف کرده و می‌تواند عملکرد آن را مختل کند و منجر به عوارض تهدید کننده زندگی شود. ایدز توسط HIV ایجاد می‌شود و از طریق خون، مایعات بدن، تماس جنسی یا سایر روش‌های قرار گرفتن در معرض آن، منتقل می‌شود. ایدز پیشرفته‌ترین و تهدیدکننده‌ترین مرحله عفونت HIV است که می‌تواند علائم شدیدی مانند عفونت‌های فرصت‌طلب، سرطان‌ها یا نارسایی اندام ایجاد کند. بنابراین، پیشگیری، تشخیص و درمان ایدز در اسرع وقت بسیار مهم است.

سوالات متداول

در ادامه چند سوال و پاسخ متداول در مورد ایدز وجود دارد:

تفاوت بین HIV و ایدز چیست؟

اچ‌آی‌وی ویروسی است که باعث بیماری ایدز می‌شود که بر سیستم ایمنی تأثیر می‌گذارد. عفونت HIV را می‌توان به چهار مرحله تقسیم کرد که بستگی به سطح سلول‌های CD4 و وجود علائم دارد. ایدز چهارمین و آخرین مرحله عفونت HIV است که زمانی اتفاق می‌افتد که سطح سلول‌های CD4 به زیر 50 سلول در هر میکرولیتر خون می‌رسد یا زمانی که بیمار به یک یا چند بیماری تعریف‌کننده ایدز مانند سارکوم کاپوزی، لنفوم یا تحلیل رفتن مبتلا می‌شود.

چگونه می‌توانم بدانم که مبتلا به ایدز هستم؟

تنها راه برای دانستن اینکه آیا ایدز دارید یا نه مراجعه به یک ارائه دهنده مراقبت‌های بهداشتی است که می‌تواند آزمایش‌ها و معاینات را برای تأیید تشخیص این بیماری انجام دهد. در صورت داشتن علائم ایدز مانند تب، تعریق شبانه، اسهال، برفک دهان یا زونا که ممکن است ماه‌ها یا سال‌ها طول بکشد، باید به پزشک مراجعه کنید. همچنین اگر در معرض خطر ابتلا به ایدز هستید، مانند فعالیت جنسی، تزریق مواد مخدر، سفر به مناطق آندمیک یا داشتن عفونت مزمن HIV، باید به طور منظم آزمایش دهید.

آیا ایدز قابل درمان است؟

نه، هیچ درمانی برای ایدز یا عفونت HIV وجود ندارد. با این حال، این بیماری با دارو و مراقبت مناسب قابل کنترل و مدیریت است که می‌تواند سیستم ایمنی و کیفیت زندگی بیمار را بهبود بخشد و از عوارض و انتقال ویروس جلوگیری کند. این روش‌های کنترل همچنین می‌تواند پیشرفت عفونت HIV به ایدز را به تاخیر بیاندازد یا متوقف کند و طول عمر بیمار را افزایش دهد.

آیا می‌توان از ایدز پیشگیری کرد؟

بله، ایدز را می‌توان با اجتناب از قرار گرفتن در معرض HIV، که می‌تواند با درمان ضد رتروویروسی، انجام رابطه جنسی ایمن و بهداشتی، استفاده از تجهیزات استریل برای تزریق یا خالکوبی، و اجتناب از تماس با خون یا مایعات بدن فرد آلوده، پیشگیری کرد. همچنین می‌توانید با انجام آزمایش و درمان برای HIV و سایر بیماری‌های مقاربتی، و اطلاع دادن به شرکای جنسی یا ارائه‌دهندگان مراقبت‌های بهداشتی در صورت ابتلا به HIV یا ایدز، از خود و دیگران محافظت کنید.

آیا کاندوم از انتقال ایدز جلوگیری می کند؟

بله، کاندوم از انتقال ایدز جلوگیری می‌کند، اما تضمینی نیست. ایدز یا سندرم نقص ایمنی اکتسابی یک بیماری مزمن و کشنده است که از طریق ویروس نقص ایمنی (HIV) ایجاد می‌شود. این ویروس از طریق خون، منی، ترشحات تناسلی و شیر مادر منتقل می‌شود. رابطه جنسی یکی از راه‌های اصلی انتقال ایدز است. کاندوم می‌تواند با پوشش دادن آلت تناسلی یا مقعد، از تماس با مایعات آلوده جلوگیری کند و خطر انتقال ویروس را کاهش دهد. اما کاندوم نمی‌تواند تمام نواحی آلوده را پوشش دهد و ممکن است در حین رابطه پاره شود یا کنار برود.